İsrail ordusunun Refah’ı işgal etme planının yaklaşması, ABD Başkanı Joe Biden ile İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu arasındaki ilişkileri daha da karmaşık hale getirdi.
Zira Biden yönetimi, 7 Ekim’de başlayan İsrail saldırılarını dizginleme konusunda büyük bir hayal kırıklığı yaşarken, Orta Doğu’daki en önemli müttefiki olan İsrail üzerindeki nüfuzunu kaybettiğini düşünüyor.
İki lider arasında güven bunalımına işaret eden olaylar yaşanırken İsrail eski Savunma Bakanı ve Savaş Kabinesi üyesi Benny Gantz, ABD’de bir dizi temasta bulunuyor.
Benny Gantz’ın ABD’ye yaptığı ziyaretin, Amerikan yönetimine yük haline gelen Başbakan Benyamin Netanyahu’ya güçlü bir darbe vurduğu belirtiliyor.
İsrail gazeteleri, Netanyahu’nun Gantz’ın Washington ziyaretine “resmi bir nitelik” kazandırmayı reddettiğini ve bununla kalmayıp ziyareti baltalamaya çalıştığını yazdı.
Yapılan haberlerde, Netanyahu’nun ABD Büyükelçisi Michael Herzog’a da Gantz’ın Amerikalı yetkililerle yaptığı toplantılara katılmamasını emrettiği ve “Gantz’ın ABD yönetimiyle herhangi bir resmi anlaşmaya varmasını engellemek için harekete geçtiği” iddia ediliyor.
Ancak Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in temsil ettiği ABD yönetimi, Tel Aviv’i Gazze’ye yeterli miktarda insani yardımın girmesine izin vermediği için eleştiren Gantz’ı resmen kabul etti.
Bu ziyaretin arka planında neler olabileceği konusuna geçmeden önce gelin Netanyahu ile ABD arasındaki güven bunalımına biraz yakından bakalım.
İsrail, 1980’lerde ABD tarafından NATO dışı önemli bir müttefik olarak sınıflandırıldı ve Yabancı Askeri Finansman Programı kapsamında ABD’den her yıl düzenli askeri yardım almaya başladı.
ABD, 1948’den bu yana İsrail’e 150 milyar dolardan fazla para verdi ve bu da Tel Aviv’i Washington’un en fazla yardım yaptığı ülke pozisyonuna yükseltti. ABD’nin bu yardımları Gazze işgali sırasında da devam etti.
Öyle ki, 7 Ekim’den bu yana Gazze’de binlerce sivili öldüren, milyonlarca insanı açlığa mahkum eden Netanyahu yönetimine her alanda destek veren yegane ülke ABD.
Yeni ortaya atılan iddialara göre, ABD İsrail’in Gazze’ye saldırılarını başlattığı 7 Ekim 2023’ten bu yana ayrı ayrı 100’den fazla askeri satışa “gizlice” onay vererek bu ülkeye çok sayıda silah ve mühimmat gönderdi.
Diğer yandan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde yapılan ateşkes çağrıları ve oylamaları da sürekli olarak ABD ambargosuna takılıyor. Yani Biden yönetimi Netanyahu’nun liderlik ettiği İsrail’i hem askeri alanda hem de diplomatik sahada destekliyor. Ancak yine de iki ülke arasındaki ilişkiler çok iyi değil.
İsrail gazetesi Haaretz, Başbakan Netanyahu’nun İsrail’i Amerika’nın müttefiki olmaktan çıkarıp, maliyeti yüksek, büyük yük taşıyan bir krize dönüştürdüğünü belirtirken, Yedioth Ahronoth gazetesi de Netanyahu’nun Amerika’yı kaybetmekte ısrar ettiğini ve ilişkileri yeni bir krize sokmak için mümkün olan her şeyi yaptığını değerlendirdi.
Haaretz’te Alon Pinkas imzalı makalede, İsrail’in 50 yılı aşkın süredir ABD’nin güvenilir bir müttefiki olduğunu ancak Netanyahu’nun yıllar içindeki sicili, politikaları, davranışları ve tarzının müttefiklik ruhundan uzak olduğu vurgulandı.
Öte yandan son zamanlarda yapılan anketler, Amerikalıların yalnızca yüzde 58’inin İsrail hakkında “çok” olumlu veya “çoğunlukla olumlu” görüşe sahip olduğunu gösteriyor. İsrail basınında oldukça ilgi çeken anket, ABD’deki İsrail imajının açık bir düşüşü olarak okunuyor.
Zira geçtiğimiz yıl bu oran yüzde 68’di. Düşüş, Gazze’deki vahşetin Amerikan toplumu üzerindeki etkisi olarak da görülebilir.
Ziyaretin arka planında neler var?
İki ülke arasındaki ilişkiler böyleyken Benny Gantz neden Washington’a davet edildi?
İsrail basınında da bugünlerde en çok tartışılan konularından başında Gantz’ın ABD temasları geliyor. Öyle ki, 1 sene önce yapılan seçimlerden sonra partisi Likud’un başını çektiği koalisyona liderlik eden Netanyahu, aradan geçen süreye rağmen hala Washington’dan resmi bir davet alabilmiş değil.
Bu nedenle eski Savunma Bakanı Gantz’ın ABD ziyareti, Netanyahu’ya atılmış güçlü bir yumruk olarak görülüyor.
.jpg)
Haaretz’deki makalesinde Pinkas da Benny Gantz’ın Başkan Yardımcısı Kamala Harris, Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ve Kongre’de yaptığı toplantıların düzenli toplantılar olmadığını, bunların başbakana yapılması gerektiğini söylüyor.
ABD’lilerin Gantz’a yeni başbakan gözüyle baktıkları neredeyse bütün analizlerde yer buluyor.
Diğer yandan Gantz ile Netanyahu arasındaki en önemli görüş ayrılıklarının Gazze’deki savaşın bitirilmesi ve sonrası olduğu biliniyor. Gantz, savaşın haftalar ya da aylar sonra biteceğine ve ülkede seçimlerin yapılacağına inanıyor. Hatta, 7 Ekim’in sorumlularının hesap vereceği bir zemin bile hayal ediyor. Ancak rakibi Netanyahu sonsuz bir savaş yürütme konusunda daha istekli.
ABD’li yetkililer de Netanyahu’yla yaşadıkları güven bunalımında Gantz’ı daha rasyonel bir çizgide görüyor. Uzmanlar, Gantz ile ABD arasındaki ilişkisinin muhtemel seçimlere etki etme olasılığı olduğunu belirtiyor.
Başbakan Netanyahu da bu durumun farkında ve çok kızgın.
İsrail içerisindeki tartışmalar
Bu ziyaret aynı zamanda İsrail içindeki siyasi çatışmayı da yansıtıyor. Zira siyasi yelpazenin farklı kesimlerinden unsurları bir araya getiren bir koalisyon hükümeti var ve başlangıçta Gazze’ye yönelik saldırganlığın onları bir araya getirdiği açık. Ancak artık İsrail’de sadece savaş tamtamları duyulmuyor.
Netanyahu dışında seslerin de var olması, İsrail iç kamuoyuna büyük bir mesaj.
Uzmanlar, Netanyahu’yu kendisi için büyük bir yük olarak gören Biden yönetiminin İsrail’e dair vizyonunu da yansıttığı belirtiyor. Ancak bu hiç de kolay değil.
Netanyahu’nun liderlik ettiği Likud, İsrail meclisi Knesset’te önemli oranda koltuğa sahip.
Öte yandan olası İsrail seçimleri için anketler de yayınlanıyor. Esasen Biden yönetiminin Gantz ile kurduğu ilişkiyi bu açıdan da okumak mümkün.
İsrail’de yapılan son kamuoyu araştırmasına göre, Gantz’ın partisi 39 sandalye, Netanyahu’nun liderliğindeki Likud ise yalnızca 17 sandalye alabiliyor. Bu da büyük bir değişim demek.
Bu rakamlar, Gantz’ın koalisyondan ayrılmasını ve ülkeyi seçimlere götürmesi için yeterli görülüyor. Ancak uzmanlar, Gantz’ın bu adımı savaşın gidişatını etkilemeyecek uygun zamanlamayla atacağına işaret ediyor.
