İngiliz gökbilimci William Herschel’in 1790 yılında keşfettiği NGC 1514, gökyüzündeki diğer bulutsulardan farklı görünüyordu.
Herschel, bu yapının tek bir yıldızın etrafını saran soluk bir atmosfer gibi olduğunu yazmıştı.
Aradan geçen iki yüzyılı aşkın sürede pek çok teleskopla görüntülenen bu gizemli bulutsu, son olarak JWST’nin orta kızılötesi gözlemleriyle detaylı biçimde incelendi.
İkili yıldız sistemi ve hayalet halkalar
Bulutsunun merkezinde yer alan ve görüntülerde tek bir yıldız gibi görünen yapı aslında birbirine yakın iki yıldızdan oluşuyor.
Bu yıldızlardan biri, Güneş’ten birkaç kat daha büyükken yaşamının son evresine girerek dış katmanlarını uzaya savurdu.
Böylece etrafını saran bulutsu yapı oluştu. 2017’de yapılan gözlemlerle, bu sistemin bir ikili yıldız yapısı olduğu netlik kazanmıştı.
Şu anda, bu iki yıldızdan biri beyaz cüceye dönüşmüş durumda. Diğeri ise yatay dal olarak bilinen evrede dev bir yıldız olarak yaşamına devam ediyor.
JWST halkaların yapısını açığa çıkardı
NASA’nın Geniş Alan Kızılötesi Araştırma Uydusu (WISE) daha önce NGC 1514 çevresinde yalnızca kızılötesinde görülebilen iki halka keşfetmişti.
Ancak JWST’nin MIRI (Orta Kızılötesi Cihaz) enstrümanı sayesinde bu halkalar şimdi daha net şekilde görüntülendi.
Bilim insanları, halkaların lifsi ve düzensiz yapılarla dolu olduğunu ve çevresinde bulutsu maddeyle iç içe geçmiş halde bulunduğunu belirledi.
Araştırmanın başyazarı ve NASA Jet İtki Laboratuvarı’ndan bilim insanı Michael Ressler, “Webb’den önce bu yapıları bu kadar ayrıntılı göremiyorduk,” diyerek, JWST’nin sağladığı yüksek çözünürlüğün önemine dikkat çekti.
Tozdan oluşan halkalar, çarpışmaların değil yıldız rüzgârlarının ürünü
Yeni veriler, halkalardan yayılan ışığın büyük ölçüde toz parçacıklarının termal ışımasından kaynaklandığını ortaya koydu.
Normalde gezegenimsi bulutsularda görülen hidrojen ya da karmaşık karbon bileşenlerine ait çizgi emisyonlarına neredeyse hiç rastlanmadı.
Bu da halkaların şok dalgalarıyla değil, yıldızdan gelen düzensiz ama güçlü rüzgârlarla şekillendiğine işaret ediyor.
Bilim insanlarına göre halkaların nasıl oluştuğuna dair kesin bir açıklama henüz yapılamıyor.
Ancak ikili yıldız sisteminde yaşanan kütle kaybı, ardından gelen hızlı yıldız rüzgârları ve gaz jetleri, bu tür halkasal yapıların oluşmasına zemin hazırlamış olabilir.
“Eşsiz ve karmaşık bir bulutsu yapısı”
Araştırma ekibi, bu halkaların NGC 1514’ün dış kabuğuna gömülü soğuk ve tozlu yapılar olduğunu belirtiyor. Çalışma, Astronomical Journal dergisinde yayımlandı.
JWST’nin sağladığı bu yeni veriler, gezegenimsi bulutsuların evrimine dair önemli ipuçları sunuyor.
Araştırmacılar, benzer yapılar üzerinde yapılacak yeni gözlemlerin, bu tür oluşumların kökenine dair daha net bilgiler sağlayabileceğini ifade ediyor.
