ABD’de beyazların siyahilere karşı uyguladığı ırkçı politikalara karşı en radikal direnişi gösteren isimlerden Müslüman aktivist Malcolm X, vefatının 57’nci yılında anılıyor.
Gerçek adı Malcolm Little olan Malcolm X, 19 Mayıs 1925’te Omaha’da (Nebraska) doğdu.
Malcolm’un babası Earl Little, siyahilerin Amerika Birleşik Devletleri’nde özgürlüklerine kavuşamayacaklarına ve dolayısıyla Afrika’ya geri dönmeleri gerektiğine inanıyordu.
Daha 4 yaşındayken büyük bir dehşete şahit olan Malcolm ve ailesinin evi, ırkçı çetelerin saldırısına uğrayarak ateşe verildi.
Görüşleri nedeniyle sık sık ölüm tehditleri alan Earl Little, 1931’de suikaste kurban gidince Malcolm ve 7 kardeşi koruyucu ailelere verildi. 13 yaşında ıslahevi okuluna gönderildi.
10 yıl hapse mahkum oldu
Islahevi okulundan ayrıldıktan sonra Boston’da yaşayan üvey ablasının yanına giden Malcolm, konser salonunda ayakkabı boyacılığı yapmaya başladı.
Daha sonra New York’un suçla özdeşlendirilen mahallesi Harlem’e yerleşen ve çeşitli olaylara karışan Malcolm, 1946’ta hırsızlık suçlamasıyla 10 yıl hapse mahkum edildi.
Nation of Islam’a katıldı
Charlestown Eyalet Hapishanesi’nde iki yıl yatıp ardından Concord Hapishanesi’ne nakledildi. Bu dönemde siyahi milliyetçiliği savunan ve hatta Tanrı’nın da siyahi olduğunu söyleyen Elijah Muhammed’in görüşlerini benimseyerek, hepsi onun anlattığı çerçevede Müslüman olan kardeşlerinden bazılarıyla görüşmeye ve mektuplaşmaya başladı.
1952’de özgürlüğüne kavuşan Malcolm, Nation of Islam (İslam Milleti) hareketine katıldı ve köleliği simgelediği gerekçesiyle Little soyadını bırakarak, davasının isimsiz bir kahramanı olduğunu simgelemesi için “X” soyadını aldı.
Enerjisi ve harekete bağlılığı ile dikkat çekince Elijah onu teşkilat faaliyetleri için çeşitli yerlerde, son olarak da Harlem’de görevlendirdi.
İslam Milleti adına televizyon ve radyo programlarına katılan, köşe yazıları yazan, büyük kitlelere hitap eden Malcolm sayesinde hareketin, 1952’de 500 olan üye sayısı 1963’te 30 bine ulaştı.
Ocak 1958’de İslam Milleti’ne bağlı olan Betty ile evlendi. 4 çocukları oldu. Malcolm ile Elijah arasındaki sıcak ilişki sonraki yıllarda giderek bozulmaya başladı. Kasım 1963’te Elijah’nın Kennedy suikastı üzerine Malcolm’a 90 gün süreyle konuşma yasağı koyması aralarındaki gerginliği artırdı.
Malcolm X, Mart 1964’te Elijah Muhammed ve İslam Milleti’nden ayrılma kararı aldı.
Hacca gidince siyahi milliyetçilikten sıyrıldı
Aynı yıl hac vazifesini yerine getirmek için Mekke’ye giden Malcolm X, burada dünyanın her tarafından gelen farklı ırklardan Müslümanlarla tanıştı ve ırk ayırımına dayanmayan bir din anlayışına ulaştı.
Mekke’den Amerika’daki bir arkadaşına mektup yazdı. Mektupta, kutsal topraklarda bütün ırk ve renklerden insanlarda gördüğü kardeşlik ruhunu, konukseverliği anlattı ve her renkten insanın gösterdiği bu cana yakınlık karşısında büyülendiğini, Amerika’nın ırk problemini ortadan kaldıran İslâm’ı anlamasının şart olduğunu söyledi.
Malcolm X, bu dönemde El Hac Malik Şahbaz ismini kullanmaya başladı. Daha önceki dönemlerde de çeşitli tehditler alan Malcolm X, siyahi ırkçılıktan vazgeçtiği gerekçesiyle tehditler almaya başladı.
Suikaste kurban gitti
15 Şubat 1965 günü eşi ve 4 kızı ile yaşadığı New York’taki evi bombalandı. Olayda şans eseri kimse yara almadı.
Malcolm X, bu olaydan 6 gün sonra 21 Şubat 1965’te Harlem’deki bir salonda konuşma yaptığı sırada yanına yaklaşan 3 kişinin silahından çıkan 15 kurşunun hedefi oldu.
Hastaneye kaldırılan Malcolm X kurtarılamayarak 39 yaşında hayata gözlerini yumdu.
Malcolm’e düzenlenen suikast bir muamma olarak kalsa da İslam Milleti üyesi üç kişi cinayet suçundan mahkum edildi. Suikastın arkasında hayatının son döneminde Malcolm X’i sıkı takip altında tutan Federal Soruşturma Bürosunun (FBI) olduğuna dair iddialar da ortaya atıldı.
Malcolm X’in hem zorluklar ve mücadeleyle dolu hayatı hem de düşünceleri, yaşamını yitirmesinden sonra da birçok insana ilham kaynağı oldu.
Haber: Cengiz Yalçınkaya
Grafik: Hafize Yurt Ateş
