Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, barışın garantörleri olması beklenirken veto haklarıyla çoğu zaman BM Güvenlik Konseyini işlevsiz hale getiren daimi 5 üye ABD, Çin, Rusya, İngiltere ve Fransa’ya veto kullanımda “hesap sormaya” hazırlanıyor.
Türkiye’nin de sunucularından olduğu 57 ülke, BM Güvenlik Konseyinde veto gücüne sahip 5 ülkeden biri, bu hakkını kullandığında, neden veto ettiğini açıklamasını talep eden Lihtenştayn’ın hazırladığı tasarıyı 193 üyeli BM Genel Kuruluna getirecek.
BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerinin veto etme hakkını azaltmaya yönelik uzun süredir tartışılan bu konu, Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı savaşın ardından yeniden gündeme geldi.
15 üyeli BM Güvenlik Konseyi, küresel barışın garantörü olması beklenen 5 daimi üyesinin zaman zaman kendi çıkarları doğrultusunda veto hakkını kullanması üzerine son yıllarda tıkanıp işlevini yerine getiremez hale geldi.
26 Nisan’da oylamaya sunulması beklenen tasarı kabul edilmesi durumunda, 193 üyeli Genel Kurul, BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerinden biri herhangi bir kararı veto ettiğinde 10 gün içinde toplanarak, veto edilen konuyu görüşebilecek ve veto hakkını kullanan ülkeden kendisini savunmasını isteyecek edecek.
Veto gücü ABD’den tasarıya destek
BM Genel Kuruluna getirilen tasarıya BM Güvenlik Konseyi’nde veto gücüne sahip ABD de sunucular arasında yer alarak destek veriyor.
ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas Greenfield, tasarıya destek vereceklerini belirterek, “Rusya’nın özellikle son 20 yıldır veto hakkını kötüye kullandığı utanç verici yaklaşımından endişe duyuyoruz.” açıklaması yaptı.
“Veto Girişimi” kararı hesap verilebilirlik için önemli bir adım
Thomas Greenfield, BM Genel Kurulunun “veto girişimi” denilen bu kararının Güvenlik Konseyi’nde veto hakkı olan daimi üyelerin hesap verebilmesi ve şeffaf olması açısından önemli bir adım olacağı değerlendirmesinde bulundu.
Rusya, BMGK’de veto hakkını en fazla kullanan ülke
BM Güvenlik Konseyinde veto hakkını en fazla Rusya kullandı.
İlk veto 1946’da Sovyetler Birliği tarafından kullanıldı ve Rusya şimdiye kadar BM Güvenlik Konseyinde 120 kararı veto etti.
Rusya’nın vetoları 2011’de Suriye iç savaşıyla artmaya başladı ve Çin de Rusya’nın yanında yer alarak Suriye’de kimyasal silah kullanımı dahil birçok tasarıyı veto etti.
Rusya’dan sonra BM Güvenlik Konseyinde veto hakkını en fazla kullanan ülke ABD oldu.
ABD ise şimdiye kadar çoğu İsrail hakkında 82 kararı veto etti. İngiltere ve Fransa ise 1989’dan beri veto hakkını kullanmadı.
