Afrikalıların umut yolculuğu: Moritanya’dan Avrupa’ya

Kuzeybatı Afrika ülkesi Moritanya’nın batısındaki Atlas Okyanusu, bugünlerde ülkenin gündeme gelmesinin en büyük nedenlerinden biri. Moritanya’nın coğrafyası, yüzlerce Afrikalıyı Afrika kıyılarına yakın İspanyol takımadaları olan Kanarya Adaları’na ulaşmanın bir durağı olarak hayatlarını riske atmaya teşvik eden doğal özelliklere sahip.

Afrikalı göçmenler, başkent Nuakşot’tan Avrupa’ya doğru tehlikeli bir yolculuğa çıkıyor. Ancak ilkel tekneler Avrupa’ya varma hayallerini söndürüyor, çoğu zaman da yaşamlarına mal oluyor.

Alternatif güzergahlar

Avrupa Birliği Sahil Güvenlik ve Sınır Ajansının (Frontex) verilerine göre, 2018 yılında Akdeniz’den Avrupa’ya ulaşmak isteyen göçmelerin sayısı yüzde 87 oranında azaldı. Libya’nın yerini ise Tunus aldı. Libya’da yaşanan çatışmalar ve iç karışıklıklar, düzensiz göçmenlerin güzergahlarını değiştirmesine yol açtı.

Böylece, Moritanya’dan başlayarak Tunus’a ulaşan Batı yolu, Avrupa’ya ulaşmak isteyen düzensiz göçmenler için önemli güzergahlardan biri haline geldi.

Frontex, Nisan 2021’de 300 düzensiz göçmen geçişi kaydedildiğini duyurdu. Düzensiz göç, 2020’nin nisan ayında kaydedilen rakama göre yüzde 70 oranında artış göstermiş durumda.

Öte yandan, Atlantik Okyanusu’ndan Avrupa’ya (Moritanya kıyılarından Kanarya Adaları’na) geçişlerde de artış gözleniyor. Dünya Göç Örgütüne göre, 2020’de 200 tekne ile 5 binden fazla kişi İspanyol topraklarına adım attı. Bu, 2019’a göre düzensiz göçmen sayısında 10 kat artış demek.

Uzmanlara göre, Libya’da yaşanan çatışmaların medyada çokça yer alması ve Nijer’de resmi prosedürlerin sıkılaştırılması, Moritanya’yı düzensiz göçmenler için merkez yaptı.

Zorlu yollar

Yolculuk, Moritanya’nın başkentinden Mali’ye, ardından Cezayir’e, Fas’a, özellikle Al-Nazur şehrine (başkent Rabat’ın yaklaşık 500 kilometre kuzeyinde) ve oradan İspanyol yönetimindeki Melilla şehrine (yaklaşık 10 kilometre batı) uzanıyor. Düzensiz göçmenler ya 5-6 metre arasında değişen yüksek bir duvardan atlayarak ya da birkaç kilometre yüzerek Avrupa’ya geçiyor.

Nuakşot ile Al-Nazur arasındaki arasındaki yolculuk, uzun ve meşakkatli yaklaşık 3 bin kilometreden oluşuyor. Üstelik yolun büyük bir kısmı çöllerden geçmeyi zorunlu kılıyor.

Kavşak: Temenrast

Nijer ile Mali sınırındaki Temenrast, Afrika içlerinden gelen düzensiz göçmenler için bir kavşak noktası. Mali’nin Gao kentinden ve Nijer’in Agadez kentinden gelen göçmenler Temenrast’tan Avrupa’ya hareket ediyor.

Avrupa’ya ulaşmak için önemli noktalardan biri olan Fas’ın Vecde kentine ulaşmak için önlerinde çok uzun bir yolculuk var. İnsan kaçakçılarının gözetimindeki düzensiz göçmenlerin yaklaşık 2 bin kilometre daha yol alması gerekiyor.

İspanya’ya açılan kapı: Al-Nazur

Batı Akdeniz güzergahı, İspanya’nın kontrolündeki Sebte ve Melilla şehirleri üzerinden Fas’ı İspanya’ya bağlıyor. Frontex raporlarına göre, 2015 yılında çoğu Gine, Cezayir ve Fas’tan olmak üzere 7004 düzensiz geçiş gözlemlenirken, 2016 yılında bu sayı yüzde 38 artarak 9 bin 990’a, 2017’de 23 bin 63’e çıktı. 2018’de ise ikiye katlanarak 57 bin 34 ile rekor seviyeye ulaştı.

Frontex, 2019 yılında yayımladığı raporda, Avrupa’ya giden Batı Akdeniz rotasının en çok kullanılan seçenek haline geldiğini belirterek, Fas’ın Avrupa’ya giden düzensiz göçmenlerin ana çıkış noktası olduğunu ve bu rotadaki göçmenlerin çoğunun Sahra altı bölgesinden geldiğini kaydetti.

Öyle ki, düzensiz göçmenler için bu şehre ulaşmak, Avrupa’ya ulaşmak demek. Zira, İspanyol toprağı Melilla ile arasında yalnızca 17 kilometre var.

Fas ile İspanya, 1992 yılında karşılıklı sınırlara saygı gösterilmesi ve birbirlerinin topraklarını kullanarak diğer ülkeye geçen düzensiz göçmenlerin iadesini gerektiren bir göçmenlik anlaşması imzaladı.

İki ülke arasındaki ilişkiler, geçen mayıs ayında binlerce göçmenin İspanyol toprağı Sebte’ye geçmesinden sonra gerildi. Madrid olayları ‘İspanya ve Avrupa için ciddi bir kriz’ olarak nitelendirdi ve Fas’ı taahhütlerine uymaya çağırdı.

Kanarya Adaları

Yasa dışı göçmenlerin Avrupa’ya yolculuklarında kullandıkları diğer rota ise İspanyol toprağı sayılan Kanarya Adaları.

Göçmenlerin bir kısmı Senegal’in M’Bour şehri gibi Afrika’nın deniz kıyısındaki yerleri tercih ediyor. Onlarca kişi klasik balıkçı tekneleri ile Moritanya sahilinden Atlas Okyanusu’nu geçerek karşı taraftaki Kanarya Adaları’na yöneliyor. Moritanya medyasına göre geçen yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında bu sayı göçün on kat fazla gerçekleştiği anlamına geliyor.

Uluslararası Göç Örgütüne göre geçen yıl Atlantik rotasını kullanan yaklaşık 200 tekne ile yola çıkan göçmenlerin sayısı beş binin üzerinde.

İspanya ve Avrupa Birliği, coğrafi olarak yakın olması ve göçmenlerin büyük bir kısmının da hareket noktası olarak tercih etmesi nedeniyle Avrupa’ya gelen göçmenlerin sınır dışı edilmeleri için Moritanya’yı temel nokta kabul ediyor.

Moritanya’nın İspanya ve Avrupa Birliği ile yasa dışı göçle mücadele konusunda bir anlaşması bulunuyor. Buna göre Moritanya’da göçmenlerin geçişini önlemek için iş birliği içinde çalışan İspanyol Sahil Güvenlik birimleri bulunuyor.

İki ülke arasında 2003 yılında imzalanan anlaşma, İspanya’nın yasa dışı göçmenlerin, özellikle de Moritanya üzerinden geldiği tespit edilenlerin sınır dışı edilmesine izin veriyor.