Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, Ukrayna’daki Zaporijya Nükleer Santrali ve çevresinde bir güvenli bölgenin oluşturulmasının zorunlu olduğunu belirterek “Bu konuda her iki tarafla da istişarelere başladım.” dedi.
Avusturya’nın başkenti Viyana’da düzenlenen UAEA Yönetim Kurulu Toplantısı sonrasında Grossi, Ukrayna ve İran’daki nükleer gelişmelere ilişkin açıklamalarda bulundu.
Grossi, Avrupa’nın en büyük nükleer santrali Zaporijya’da geçen hafta çalışmalarına başlayan Ajansın destek ve yardım misyonunun önemine dikkati çekerek, bu santraldeki son durumun daha iyi anlaşılması için görseller eşliğinde bir sunum yaptı.
Zaporijya ve çevresinde askeri çatışmaların sürdüğünü bunun ciddi bir kaygıya yol açtığını kaydeden Grossi, bir başka önemli konunun ise santrale elektrik sağlayan dış güç kaynaklarıyla tesis arasında düzenli bir şekilde kesinti yaşandığını, bunun da santralin çalışmasını ciddi anlamda olumsuz etkilediğini aktardı.
Grossi, santrallerin normal bir şekilde çalışması için elektrik sağlayan güç kaynaklarının çok önemli olduğunu, düzenli olarak güç kaynağı ve Zaporijya arasında kesinti yaşandığını, geçici çözümler bulunarak bir şekilde olası tehlikelerin bertaraf edilmeye çalışıldığını ancak bu durumun sürdürülebilir olmadığının altını çizdi.
“Zaborjiya’ya yönelik saldırılar son bulmalı”
“Misyon, Zaborijya Nükleer Santrali’nin güvenli bir şekilde çalışmasını engelleyen bombardımanın durdurulmasının acil ve zorunlu olduğuna dikkat çekiyor.” ifadesini kullanan Grossi, “Bir nükleer güvenlik ve güvenli bölge oluşturulması zorunluluk arz ediyor. Bu konuda her iki tarafla da istişarelere başladım. Zaporijya Ukrayna’ya ait bir tesis olduğu için buradaki Ukraynalı doğal muhataplarım ve aynı zamanda tesisi kontrol altında tuttukları için tartışmanın vazgeçilmez parçası olan Rusya ile.” diye konuştu.
Grossi, santrale yönelik saldırıların sonlandırılması, reaktörlerin soğutulması ve tesisteki diğer sistemlerin çalışabilmesi için gerekli olan elektrik altyapısının korunabilmesi amacıyla güvenli bölgenin oluşturulmasının önemli olduğunu belirterek, “Şu an bütün reaktörler kapatıldı.” bilgisini paylaştı.
Rusya ve Ukrayna’dan beklentilerinin nükleer santral ve çevresinde askeri eylemlere son verilmesi hususunda uzlaşı sağlaması olduğunu belirten Grossi, taraflarla yaptığı görüşmelerde, böyle bir anlaşmaya ilgi gösterdiklerine dair izlenim edildiğini bildirdi.
İran ve Ajans arasındaki sorunlar
Grossi , İran’ın Ek Protokol dahil Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşma kapsamında taahhütlerini yerine getirmeyi sonlandırması nedeniyle, bu ülkenin nükleer faaliyetlerini doğrulama ve denetleme hususunda ciddi sorunlar yaşandığını dile getirdi.
Ajans’ın İran’ın nükleer faaliyetlerini gözlem ve doğrulama amacıyla kullandığı kamera ve benzeri teçhizatın Tahran yönetimi tarafından kapatılması nedeniyle ciddi bir bilgi boşluğunun oluştuğuna dikkati çeken Grossi, bu ülkenin nükleer anlaşma kapsamında yeninden taahhütlerini yerine getirmeye başlaması durumunda Ajans’ın denetimi dışında kalan bütün faaliyetlerine ilişkin çok şeffaf bir şekilde bilgi paylaşımında bulunmasının kaçınılmaz olduğunun altını çizdi.
Grossi, İran’ın bir önceki toplantıdan bu yana Ajans’la mevcut sorunları çözmek için irtibata geçmediğini, bu nedenle problemlerin olduğu gibi sürdüğünü ifade etti.
İran’a sorunların çözüme kavuşturulması için diyalog çağrısında bulunan Grossi, “Tahran yönetimi, İran’da bildirilmeyen üç yerde uranyum parçacıklarının varlığına ilişkin teknik olarak güvenilir açıklamalar yapmadıkça ve Ajans’a (söz konusu yerlerdeki) nükleer malzemenin veya ekipmanın mevcut konumlarını bildirmedikçe, Ajans İran’ın Kapsamlı Güvenlik Denetimi Anlaşması çerçevesinde beyanlarının doğruluğunu ve eksiksizliğini teyit edebilecek durumda değil. Bu hususta henüz bir adım atmadığı için Ajans, İran’ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair güvence verecek bir konumda değil.” değerlendirmesine bulundu.
