Dünya Kupası’nda hava “Mr Cool”un kontrolünde

Statlara kurduğu klima sistemiyle bütün dünyanın dikkatini çeken ve kendisine “Mr. Cool” lakabı takılan Katar Üniversitesi Mühendislik Bölümü Profesörü Ghani, projenin nasıl başladığını, Dünya Kupası sırasında taraftarları ve futbolcuları nelerin beklediğini, diğer ülkelerin projeye ilgisini anlattı.

Ghani, 2022 Dünya Kupası için teklif verirken hava sıcaklığının en büyük zorluklardan biri olacağını bildiklerini belirtti.

“Bu zorluğu bir fırsata dönüştürmek istedik. Roma İmparatorluğunun herhangi bir arenasına bakarsanız, bugünkü modern statlarla aynı olduğunu göreceksiniz. Bu yüzden teklifimize çekici bir şey koymak istedik. Bir alana soğuk hava pompalamayı değil, bunu sürdürülebilir, bilimsel bir şekilde yapmayı hedefledik.”

Klima sistemine sahip Halife Stadı’nda 2019 Dünya Atletizm Şampiyonası’nın düzenlendiğini hatırlatan Ghani, katılan atletlerin termal yaralanmadan korkmadan yarıştığını, şampiyonada çok sayıda rekorun kırıldığını kaydetti.

“Sadece soğutmuyoruz, hava filtreleme de yapıyoruz”

Ghani, statlara kurdukları sistemle ilgili detaylar verdi.

“Sadece soğutma yapmıyoruz, aynı zamanda hava filtreleme de yapıyoruz. Böylece havayı polenlerden, tozdan, saç ve deri döküntüleri, kepek gibi insan kalıntılarından filtreliyoruz. Fazla nemi ve ortamdaki karbondioksiti kontrol ederek, küçük difüzörler aracılığıyla temiz havayı tribünlere geri veriyoruz.”

Ghani, oyun alanının iki metre üzerinde katman oluşturduklarını anlattı.

“FIFA sağlık görevlileri, maçın başlamasından 90 ve 60 dakika önce oyun alanına gelirler ve havada ne kadar nem olduğunu ölçerler. Sporcular çok fazla fiziksel aktivite yaparlar. Böylece terlemeye başlarlar ve bu terin ciltlerinden buharlaşmasıyla kendilerini soğuturlar. Eğer ter buharlaşırsa vücuttaki ısıyı emer ve böylece vücudu soğutur. Ancak havada nem yüksekse bu işlem zor olacaktır. Bu durumda da oyuncuların vücut ısısı artacak ve termal yaralanmaya maruz kalacaklardır. FIFA ölçüm yaptıktan sonra, ‘Termal sakatlık olmaması için oyun durmalı’, ‘Su molası verilmeli’ ya da ‘Maçın oynanması çok tehlikeli’ gibi kararlar verebilir. Ama Dünya Kupası statlarında dışarıdaki sıcaklık ya da stattaki sıcak rüzgar ne olursa olsun, oyuncular ve seyirciler her zaman güvende olacak.”

“Komşularımız projeyle çok ilgilendi”

Ghani, projenin başka ülkelerden ilgi görüp görmediğiyle ilgili soruya yanıt verdi.

“Çok fazla ilgi bekliyorum. En çok ilgiyi bölgemizdeki ülkelerden görüyoruz. Komşularımız, bizim projemizle çok ilgilendiler. Büyük mühendislik ekipleriyle geldiler. Soğutmayı nasıl yaptığımızı ve her şeyi otomatik olarak nasıl çalıştırdığımızı incelediler.”

Ghani, projeyi ev ortamında çalışan klimayla karşılaştırarak anlattı.

“Evde sıcaklığın 25 derece olmasını istersiniz ama nemi ve havanın hareketini kontrol edemezsiniz. Eğer bir pencerenin yanında oturuyorsanız 25 derece sizin için yeterli olmayacaktır çünkü çok fazla güneş radyasyonu alacaksınız ve cildinizi yakacaksınız. Bu yüzden statlarda birçok bölgemiz var. Stat 300’den fazla farklı bölgeye ayrılıyor. Bu 300 farklı bölgede çok sayıda sensör var. Nem sensörü, yaş termometre sensörü, kuru sensörü, hava hareketi sensörü, radyasyon sensörü var. Sonra insanların sıcaklığı nasıl algıladıklarını kontrol ediyoruz.”

Ghani, Katar’da uyguladıkları projenin 2026 Dünya Kupası’na ev sahipliği yapacak ABD ve Meksika’nın ortalama sıcaklığı yüksek kentlerinde de hayata geçirilebileceğini söyledi.

“Enerjiyi güneş tarlasından ana şebekeye yönlendiriyoruz”

Ghani, FIFA’ya teklif vermeden çok önce sürdürülebilirliğin Katar’ın ulusal kalkınma planının bir parçası olduğunu dile getirdi.

“Sürdürülebilirlik, Katar kalkınmasının ana sütunlarından biri. Enerjiyi dışarıdaki bir güneş enerjisi çiftliğinden alıyoruz. Her stadın yanına güneş panelleri koymadık.”

Ghani, statların birinci sınıf ve anıtsal yapılar olduğunu vurguladı.

“Biz de bu güneş tarlasını dışarıda kurduk ve ihtiyaç duyulan gücü ana şebekeye yönlendirip oradan çektik. Vücudunuzdan yaklaşık 120-130 Watt ısı yayılıyor, bu da yaklaşık olarak iki buçuk dizüstü bilgisayara denk geliyor. Örneğin Lusail Stadı’nda 80.000 kişi olduğunu düşünün ve metabolizma hızlarına ve giydikleri kıyafetlere bağlı olarak değişir ama ortalama iki dizüstü bilgisayarın ısısı alana yayılır. Yani 160.000 dizüstü bilgisayarınız var ve birbirlerine yakın mesafelerde ısı yayıyorlar. Bu ısıyı dengelemezseniz, dört saatin sonunda insanlar kış ayı olsa da sıcaklığı çok fazla hissedeceklerdir. Bu yüzden insanların ısısını dengelemek zorundayız. İnsanlara temiz hava vermeliyiz ve insanlardan gelen havayı filtrelemeliyiz. Çünkü dediğim gibi iklimlendirme yapıyoruz. İklimlendirme sıcaklığı düşürmekle değil, kaliteli bir hava vermekle olur.”

Ghani, projeye ilgi duyan herkese kapılarının açık olduğunu söyledi.

“Amerikalılar, Kanadalılar, Meksikalılar gelip öğrenmek isterse hoş karşılarız. Bu, Katar’ın dünyaya bir hediyesi. Katar yeni bir şey yaptı. Daha önce kimse böyle bir program yapmamıştı. Aynı zamanda insanların öğrenmesini istiyoruz ve bu bilgiyi paylaşıyoruz.”

“Galatasaray’ın büyük bir hayranıyım”

Ghani, Katar ile Türkiye arasındaki ilişkilerin önemine değindi.

“Türkiye’nin bu şampiyonaya katılamaması gerçekten çok üzücü. Belki de çok iyi olurdu. Ben Galatasaray’ın büyük bir hayranıyım.”

Ghani, Katar Üniversitesi, Katar Enstitüsü ve Türkiye’deki üniversiteler arasında özel bir program olduğunu belirtti.

“Örneğin tarımda teknoloji kullanımı, uydularda teknoloji kullanımı konusunda özel programlarımız var. TÜBİTAK ile çok sayıda değişim programı ve araştırma var.”

Ghani, Dünya Kupası’ndaki favorisinin kim olduğuyla ilgili soruya yantı verdi.

“Çalıştığım ve sevdiğim ülke Katar. Genç bir kadroya sahip, daha önce Asya Şampiyonası’nı kazandılar. 2018’de insanlar Rusya’nın güçlü olmadığını ve belki de ikinci maçtan itibaren düşeceğini düşündüler ama onlar devam etti. Ülkelerinde oynuyorlardı ve taraftar arkalarındaydı. Katar’ın da savaşmasını ve çok iyi bir turnuva geçirmesini diliyorum.”